درباره ارتودنسي


 

نويسنده:دکتر گلرخ ثريا




 
با پيشرفت سريع علوم در جامعه امروزي رشته دندانپزشکي نيز مانند ديگر شاخه‌هاي گروه پزشکي مشمول تحول فراواني گرديده است. اين رشته به عنوان يک رشته پايه در گروه پزشکي شناخته مي‌شود که فارغ‌التحصيلان پس از طي شش سال موفق به دريافت دکتري حرفه‌اي در آن مي‌گردند و قادر مي‌شوند نسبت به تشخيص و درمان بخش عمده‌اي از مشکلات دهان و دندان اقدام نمايند ولي با توجه به گستردگي و پيشرفت علوم در حال حاضر در حيطه دندانپزشکي حدود دوازده رشته تخصصي در دنيا وجود دارد که با دقت بيشتري نسبت به تشخيص و درمان بخش عمده‌اي از مشکلات دهان و دندان اقدام مي‌نمايند. يکي از اين رشته‌هاي تخصصي که حدود يکصد سال دردنيا قدمت دارد، ارتودنسي است.
ارتودنسي در لغت به معني منظم و رديف کردن دندان‌ها است و متخصصان اين رشته تخصصي که فارغ‌التحصيل دوره سه ساله تخصصي پس از دوره دکتري دندانپزشکي مي‌باشند قادر مي‌شوند نسبت به تشخيص و درمان کامل مشکلات ناشي از ناهماهنگي فک بالا و پايين و اختلالات رشدي آنها در دوره رشد و تکامل و نامرتبي دندان‌ها و ايجاد روابط مناسب بين دندان‌ها در هريک از فکين و همچنين ايجاد روابط مناسب بين دو قوس دنداني و فک بالا و پايين اقدام نمايند. همچنين در مواردي که اختلالات رشدي تکامل و اسکلتي به گونه‌اي باشد که امکان درمان و جابه‌جايي دندان‌ها و يا درمان‌هاي ارتوپديک جهت اصلاح رابطه فکين به تنهايي با ارتودنسي وجود نداشته باشد در تعامل با رشته‌هاي ديگر تخصص دندانپزشکي نظير رشته‌هاي تخصصي جراحي فک و صورت و پروتزهاي دنداني اقدام به درمان به صورت تيمي مي‌نمايند.

چرا دندان‌ها بايد مرتب شوند؟
 

دندان‌هاي انسان داراي اعمال و وظايف گوناگوني هستند. آنها در امر جويدن و خرد کردن لقمه غذايي و آماده‌سازي آن براي بلع به دستگاه هاضمه از هضم غذا کمک مي‌کنند و همچنين در تکلم فصيح صحبت کردن نقش زيادي دارند. وجود دندان‌ها و قرارگيري آنها در محل مناسب در زيبايي و ايجاد جذابيت چهره انسان نقش غيرقابل انکاري دارد. براي انجام وظايف فوق، علاوه بر اينکه دندان‌هاي هر فک بايد در موقعيت و نظم خاصي قرار گذشته باشند، بايد با دندان‌هاي فک مقابل نيز در ارتباط صحيح قرار گيرند تا بتوانند علاوه بر ايجاد امکان اعمال و وظايف فوق شرايط با ثباتي در دهان فرد ايجاد نمايند.
گاهي اين نظم و ارتباط صحيح بين دندان‌ها و فکين به دلايل مختلفي که در زير به برخي از آنها اشاره مي‌‌شود، برقرار نمي‌گردد و يا در حين رويش دندان‌ها به دلايلي اختلالاتي ايجاد مي‌شود که مسير طبيعي و صحيح رويش دندان‌ها را دستخوش تغيير نامطلوب مي‌نمايد و در نتيجه مشکلات و ناهنجاري‌هايي ايجاد مي‌گردد که رفع آن نياز به انجام درمان‌هاي ارتودنسي و ارتوپدي فکين دارد. ارتودنسي يعني منظم کردن دندان‌ها و برقراري رابطه صحيح بين دندان‌ها و فکين، به نحوي که بتوانند وظايف خود را در سلامت کامل و به خوبي انجام دهند.

6 تا 12 سالگي؛ مناسب براي ارتودنسي
 

اگر دندان‌هاي شخصي کج و معوج و نامرتب باشند و يا دندان‌هاي يکي از فکين او بيش از حد بيرون زده باشند و يا يکي از فکين بالا يا پايين بيش از اندازه کوچک و يا بزرگ باشد يا فاصله بين دندان‌ها زياد باشد، يا در حين باز و بسته کردن دهان فک پايين به سمت راست يا چپ منحرف گردد، و يا هنگامي که دهان را مي‌بندد، تعدادي از دندان‌هاي جلوي دهان او به همديگر نرسند و نتوانند با هم تماس و ارتباط مناسب برقرار کنند، براي برطرف ساختن مشکل خود مي‌تواند به دندانپزشک متخصص ارتودنسي (ارتودنتيست) مراجعه نمايد. همچنين گاهي از اوقات در سنين بين 6 تا 12 سالگي که سن تبديل دوره دنداني شيري به دوره دنداني دايمي است و اصطلاحا به آن دوره دنداني مختلط گفته مي‌شود، به دلايل مختلفي روند افتادن دندان‌هاي شيري و رويش دندان‌هاي دايمي دچار اختلال و نامرتبي مي‌شود که نياز به مراجعه به متخصص ارتودنسي جهت بررسي و اصلاح روند رويش دارد.

چرا دندان‌ها نامرتب مي‌شوند؟
 

عوامل متعددي مي‌تواند موجب بروز اين ناهنجاري‌ها و مشکلات دنداني شود که به برخي از آنها اشاره مي‌شود:
• عوامل ارثي: بسياري از ويژگي‌هاي انسان به‌وسيله انتقال صفات از طريق ژن‌هاي منتقل شده از پدر يا مادر به ارث مي‌رسد که از ميان آنها مي‌‌توان به اندازه دندان‌ها، شکل دندان‌ها، فرم و اندازه قوس فکي، تعداد دندان‌ها (زياد يا کم بودن آنها)، موقعيت قرارگيري و نحوه رشد فکين اشاره کرد.
• عوامل محيطي در دوران جنيني: مصرف برخي از داروها توسط مادران باردار و يا تغييرات خاصي که در اثر مصرف مشروبات الکل و يا مواد مخدر ممکن است ايجاد شده و يا صدماتي که به جنين به دلايل نامشخص در حين رشد ممکن است وارد شود، گاهي از اوقات در شکل‌گيري دندان‌ها و فکين تاثير نامطلوب گذاشته و موجب بروز مشکلاتي در دندان‌ها و فکين فرد پس از تولد مي‌گردد.
• عوامل محيطي پس از تولد: صدماتي که به فرد پس از تولد ممکن است وارد شود مانند زمين‌خوردگي، تصادف، شکستگي فکين، سوختگي‌هاي پوست و عضلات صورت و گردن و يا مشکلاتي که ناشي از نحوه خوابيدن يا تنفس غيرطبيعي‌ ناشي از سرماخوردگي و انسداد مسير تنفس به دليل رشد غيرطبيعي لوزه‌ها، يا التهاب آنها ممکن است ايجاد شده و يا استفاده از برخي داروها در دوران ابتداي کودکي و...
• سوءتغذيه: عدم استفاده از مواد غذايي موردنياز بدن به ميزان کافي و يا برخي از بيماري‌ها مثل کم‌کاري تيروييد مي‌توانند در اين امر موثر باشند.
• فشارهاي غيرطبيعي و عادات نامطلوب دهاني: نظير مکيدن انگشت يا يک شي خارجي مانند پستانک به مدت طولاني (پس از سن 4 سالگي)، تنفس‌ دهاني، بلع غيرطبيعي، دندان‌قروچه مي‌توانند دندان‌ها را نامرتب کنند.
• زود از دست دادن دندان‌هاي شيري: به دليل پوسيدگي بيش از حد و يا باقي ماندن بيش از حد آنها در دهان که موجب ممانعت از رويش دندان دايمي مي‌شود و دندان دايمي در خارج از قوس دنداني مي‌رويد.
• پوسيدگي بين دندان‌هاي شيري: موجب بسته شدن فضاي مورد نياز جهت رويش دندان‌هاي دايمي مي‌شود.
• وجود دندان‌هاي اضافي و يا کمبود تعداد دندان‌ها

هزار و يک مشکل
 

دندان‌هاي نامرتب و نامنظم مي‌توانند روي وظايف دندان‌ها، تاثيرات نامطلوبي بگذارند. به عنوان مثال جويدن غذا با چنين دندان‌هايي مشکل بوده و گاهي فرد را ناچار به مصرف غذا‌هاي نرم مي‌کند و اين امر مي‌تواند از به برهم خوردن تعادل غذايي منجر شود. همچنين نامرتبي دندان‌ها و جفت شدن غلط آنها مي‌تواند باعث انقباض عضلات صورت و عضلات جونده شود و ناراحتي‌هاي عصبي و رواني و سردرد و ناهنجاري‌هاي گيجگاهي فکي ايجاد نمايد و بر جذابيت چهره فرد نيز تاثير نامطلوب بگذارد.
منبع:www.salamat.com